 |
| Θολωτός τάφος 1 |
Ο ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟΣ ΧΩΡΟΣ ΠΕΡΙΣΤΕΡΙΑΣ
Εισαγωγικά
Ο αρχαιολογικός χώρος της Περιστεριάς βρίσκεται σε απόσταση 6 χιλιομέτρων από την σύγχρονη Κυπαρισσία. Στα ανατολικά του χωριού Ράχες και βόρεια του χωριού Μύρος. Ο λόφος της Περιστεριάς αποτελεί φυσικό οχυρό με τρεις απότομες πλαγιές και ομαλή πρόσβαση μόνο από τη νότια πλευρά. Στη βορειοδυτική πλευρά υπάρχει η Δροσοπηγή, πλούσια πηγή η οποία κατά πάσα πιθανότητα συνέβαλε αποφασιστικά στον εποικισμό της περιοχής. Σε αρχαιοτάτους χρόνους ο λόφος ήταν βυθισμένος κάτω από τη θάλασσα, όπως υποδηλώνει ο μεγάλος αριθμός κροκαλών που βρέθηκαν στην περιοχή, οι οποίες φαίνεται ότι χρησιμοποιήθηκαν επίσης ως δομικό υλικό για τα μνημεία που χτίστηκαν στο λόφο.
Στην Περιστεριά φαίνεται ότι ήκμασε σημαντικός οικισμός στα τέλη της Υστεροελλαδικής περιόδου, ενώ ίχνη κατοίκησης ανακαλύφθηκαν και στους παρακείμενους λόφους του Καραγένη και του Κοκοράκου, όπως φαίνεται από την ίδια περίοδο.
Τα ευρήματα και τα κτίσματα της Περιστεριάς ανάγονται στη 2η χιλιετία π.Χ., ενώ έχουν έρθει στο φως κάποια από ακόμη παλαιότερους χρόνους. Μέχρι σήμερα, τα κυριότερα ευρήματα είναι τέσσερις θολωτοί τάφοι –ο μεγαλύτερος εκ των οποίων είναι μάλιστα ο μεγαλύτερος της Μεσσηνίας, αλλά και ολόκληρης της δυτικής Πελοποννήσου–, τμήμα ανακτόρου και πολλά σπίτια. Οι τάφοι της Περιστεριάς έκρυβαν στο εσωτερικό τους πολλά αντικείμενα, όπως κοσμήματα, είδη καθημερινής χρήσης κ.ά., τα οποία σήμερα φυλάσσονται και εκτίθενται στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Χώρας. Είναι πάρα πολύ πιθανόν η Περιστεριά να ήταν μία από τις εννέα μεγάλες πόλεις του βασιλείου των Νηλείδων
 |
| Γενική άποψη |
Ανασκαφική δραστηριότητα
Οι πρώτες ανασκαφές στο χώρο της Περιστεριάς ξεκίνησαν το 1960 από τον Σπυρίδωνα Μαρινάτο με τη βοήθεια της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας και συνεχίστηκαν συστηματικά ως το 1965. Ο αιφνίδιος θάνατός του σε δυστύχημα σταμάτησε την πορεία των ανασκαφών. Στα τέλη της δεκαετίας του '70, και συγκεκριμένα το 1976, μετά από εντεκάχρονη διακοπή, οι ανασκαφικές εργασίες συνεχίστηκαν από τον καθηγητή Γεώργιο Κορρέ έως και το 1978. Ο Σπυρ. Μαρινάτος, ο πρώτος ανασκαφέας του, τον αποκάλεσε "Μυκήνες της Δυτικής Πελοποννήσου" για τον πλούτο και την πυκνότητα των ευρημάτων του. Χρυσοφόροι θολωτοί τάφοι, σπίτια, ένα ανάκτορο απλώνονται στην κορυφή του λόφου, που δεσπόζει πάνω από τον ποταμό Κυπαρισσήεντα, περίπου ένα χιλιόμετρο από τις εκβολές του στον κόλπο της Κυπαρισσίας, ελέγχοντας το πέρασμα από την εύφορη τριφυλιακή ενδοχώρα προς την θάλασσα.
 |
| Τοπογραφικό διάγραμμα από τις ανασκαφές του 1964. |
Περιήγηση στον αρχαιολογικό χώρο
Στο λόφο έχουν ανασκαφεί τρεις θολωτοί Μυκηναϊκοί τάφοι και έχουν αποκαλυφθεί κατάλοιπα οικιών, καθώς και περιβόλων, ενώ ένας τέταρτος θολωτός τάφος, ο λεγόμενος Νότιος Θολωτός τάφος 1, βρέθηκε σε οικόπεδο νότια του λόφου, εκτός του περιφραγμένου αρχαιολογικού χώρου. Δυστυχώς δεν έχουμε φωτογραφίες από τον Νότιο Θολωτό τάφο καθώς δεν γνωρίζαμε την ύπαρξή του και δεν μπορέσαμε να ανακαλύψουμε που βρίσκεται. Έτσι στην επόμενη επίσκεψη θα ρωτήσουμε τον φύλακα που πιθανότατα θα μπορεί να μας καθοδηγήσει καλύτερα.
Τα ευρήματα δείχνουν, πως ο λόφος, με τα κτίσματά του ταφικά και μη, χρησιμοποιήθηκε από τη Μεσοελλαδική εποχή έως και το τέλος της Υστεροελλαδικής ΙΙΙ Β φάσης, ενώ σε ένα σημείο του, στα νοτιανατολικά πάνω από τη Μυκηναϊκή Νοτιοανατολική Οικία βρέθηκαν και κατάλοιπα οικίας πρώιμων ρωμαϊκών χρόνων. Οι τάφοι, οι οικίες και οι λοιπές κατασκευές δεν είναι όλα σύγχρονα, αλλά αλληλοδιάδοχα χρονικά δηλαδή χτίστηκαν και χρησιμοποιήθηκαν σε διαφορετικές φάσεις της Μεσοελλαδικής και Υστεροελλαδικής εποχής, ωστόσο οι φάσεις χρήσης κάποιων συμπίπτουν.
Θολωτός τάφος 1 και ανατολική οικία
Ο θολωτός τάφος 1 βρίσκεται στο κέντρο σχεδόν του λόφου και είναι ο νεότερος από όλους τους θολωτούς τάφους της Περιστεριάς και συγχρόνως ο μεγαλύτερος όλων. Ο δρόμος του έχει μήκος 12 μ. και πλάτος 3,30 μ. Το στόμιο έχει ύψος 5,10 μ., μήκος 6 μ. και πλάτος 2,33 μ. και ήταν κλειστό με αργολιθοδομή. Ο τάφος φέρει επιμελημένη πρόσοψη με λίθινη επένδυση από πωρόλιθο σε όλο της το ύψος. Στην αριστερή πλευρά της πώρινης πρόσοψης είναι χαραγμένα δύο μινωικά λατομικά σημεία: ένα κλαδί και ένας διπλός πέλεκυς, πράγμα που φανερώνει τη σχέση της Περιστεριάς με τη Κρήτη ( κρίμα που δε το γνωρίζαμε νωρίτερα για να το παρατηρήσουμε και να το φωτογραφίσουμε). Το ανώφλι του στομίου αποτελείται από τρεις μεγάλους λίθους. Ο τάφος κτίστηκε αφού σχηματίστηκε τεράστιος κύλινδρος για την κατασκευή του οποίου καταστράφηκε τμήμα της παρακείμενης Ανατολικής Οικίας. Ως θεμέλια της θόλου, που έμοιαζε με κυψέλη, χρησιμοποιήθηκαν μεγάλοι πλακωτοί λίθοι. Ο ταφικός θάλαμος έχει διάμετρο 12,04 μ. και το ύψος του υπολογίζεται σε περισσότερο από 10μ. Αν και η θόλος είχε σωθεί, σε ορισμένα σημεία, σε ύψος ως και 1,20μ. εντούτοις αναστηλώθηκε το 1970, (αλλά κατά τρόπο ατυχή, καθώς το προεξέχον τμήμα της στερείται της επίστρωσης πηλού που παρείχε στεγανότητα στον τάφο κατά τη μυκηναϊκή εποχή). Ο θολωτός τάφος 1 είναι ο μεγαλύτερος θολωτός τάφος της Μεσσηνίας και της δυτικής Πελοποννήσου. Ήταν συλημένος ήδη από τα μυκηναϊκά χρόνια και καμία ταφή δεν διατηρήθηκε. Από τα απομεινάρια των κτερισμάτων καταλαβαίνουμε τον αρχικό πλούτο του τάφου.
 |
| Ο δρόμος του θολωτού τάφου 1 |
 |
| Μέρος του δρόμου και του στόμιου του θολωτού τάφου 1 |
 |
| Ο ταφικός θάλαμος του τάφου 1 |
 |
| Θόλος του τάφου 1 εσωτερικά |
 |
| Θόλος τάφου 1 εξωτερικά |
 |
| Είσοδος στομίου τάφου 1 ( στα αριστερά της πρόσοψης υπάρχει ένα κομμάτι τζάμι που μάλλον πρόκειται για τα δυο χαραγμένα μινωικά λατομικά σημεία) |
 |
| Λεπτομέρεια με τα χαραγμένα λατομικά μινωικά σημεία. |
Η Ανατολική Οικία βρίσκεται ακριβώς δίπλα από τον θολωτό τάφο 1 και προς τα ανατολικά όπως μαρτυρεί και το όνομά της. Πρόκειται για ένα κτίσμα που αποτελείται από πολλούς χώρους, των οποίων οι τοίχοι σώθηκαν σε ύψος έως και 1μ. καθότι χρησιμοποιήθηκαν ως αναλημματικοί τοίχοι για τον τύμβο του μεταγενέστερου παρακείμενου τάφου (θολωτός τάφος 1). Στην οικία βρέθηκαν κατά βάση αντικείμενα οικιακής χρήσης. Κάτω από τα δάπεδα των δωματίων και των αυλών της, εντοπίστηκαν 7 μικροί κιβωτιόσχημοι τάφοι με πολλαπλές παιδικές ταφές, χωρίς κτερίσματα. Η οικία καταστράφηκε στα τέλη της Πρώιμης Μυκηναϊκής περιόδου (ΥΕ Ι) για να κατασκευαστεί ο μεγάλος θολωτός τάφος 1.
 |
Τάφος 1 και στα δεξιά διακρίνονται κάποια μέρη από την Ανατολική Οικία
(κρίμα που δεν γνωρίζαμε την ύπαρξη της για να έχουμε περισσότερες φωτογραφίες) |
Θολωτός τάφος 2, Θολωτός τάφος 3 και κύκλος
Ο λεγόμενος θολωτός τάφος 3 είναι ο μικρότερος σε μέγεθος αλλά και συγχρόνως ο παλαιότερος τάφος του αρχαιολογικού χώρου. Κτίσθηκε στην δυτική πλευρά του λόφου και με βάση τα ευρήματα και τα στοιχεία πρωιμότητας στην κατασκευή του, χρονολογείται στη μεταβατική φάση, από τη Μεσοελλαδική στην Υστεροελλαδική Ι εποχή. Η διάμετρος του ταφικού θαλάμου είναι 6, 90μ., ενώ από τη θόλο του σώζεται, σήμερα, μόνο το ανατολικό της τμήμα σε ύψος 2μ. Οι ανασκαφές στο θολωτό τάφο 3 έφεραν στο φως πλήθος πλούσιων ευρημάτων, χρυσά κύπελλα, χρυσά φύλλα και γλαύκες, χρυσά κοσμήματα και περιδέραια. Επίσης στο τάφο βρέθηκαν αιχμές βελών, χαυλιόδοντες κάπρου από επένδυση οδοντόφρακτων κρανών και κομμάτια από ξίφος, ευρήματα που μαρτυρούν την ταυτότητα ενός από τους νεκρούς του τάφου. Ο τάφος σταμάτησε να χρησιμοποιείται σύντομα και περιελάμβανε μόνο δύο ταφές και αυτό διότι η θόλος του τάφου κατέπεσε συντόμως. Οι λίθοι της κατεστραμμένης θόλου απομακρύνθηκαν και επαναχρησιμοποιήθηκαν ως οικοδομικό υλικό σε άλλα κτίσματα του λόφου.
 |
| Θολωτός τάφος 3 |
 |
| Θολωτός τάφος 3 |
Την ίδια εποχή, κατά την Υστεροελλαδική Ι περίοδο, κτίζεται και ο νότιος θολωτός τάφος που ανήκει στο νεκροταφείο του πληθυσμού. Έχει διάμετρο 5,08 μ. και είχε χρησιμοποιηθεί για περισσότερες από 15 ταφές. Η διαπίστωση αυτή είναι ιδιαίτερα σημαντική γιατί αποδεικνύει πως συγχρόνως με τους ηγεμόνες της περιοχής είχαν και οι απλοί άνθρωποι τη δυνατότητα να χτίζουν παρόμοιους τάφους και μάλιστα σε διαστάσεις ελάχιστα μικρότερες. Υπήρχε δηλαδή άρχουσα τάξη αλλά ο βαθμός υποτέλειας ήταν πολύ μικρός. Οι μεγαλογαιοκτήμονες της περιοχής με την κατοχή μεγαλύτερης ποσότητας χρυσού είχαν τη δυνατότητα να κτερίζουν τους νεκρούς τους με μεταλλικά κτερίσματα και να κτίζουν μεγαλύτερους τάφους. Χρονικά κάλυψε όλο τον 16ο και 15ο αιώνα π.Χ. Μπορεί να μην είχε τον πλούτο που είχαν οι τρεις δυναστικοί θολωτοί τάφοι, αλλά είχε κι αυτός αρχιτεκτονικές πρωτοτυπίες στην κατασκευή του. (Δυστυχώς δεν γνωρίζαμε την ύπαρξη του για να μπορέσουμε να τον βρούμε και να τον φωτογραφίσουμε.)
Ο θολωτός τάφος 2 κατασκευάζεται στα τέλη της Υστεροελλαδικής Ι περιόδου και χρησιμοποιείται και στην επόμενη περίοδο (Υστεροελλαδική ΙΙ - 15ος αι. π.Χ.) μέχρι που κατέρρευσε η θόλος του και έτσι τερματίστηκε η λειτουργία του. Ο ταφικός θάλαμος έχει διάμετρο 10,60 μ. και σώζεται σε ύψος 3,50μ. Στον τάφο βρέθηκαν πολύ σημαντικά και πολύτιμα ευρήματα όπως χρυσά, χάλκινα και ασημένια σκεύη καθώς και πολλά λεπτά χρυσά φύλλα. Σημαντικό εύρημα αποτελούν οι χάντρες από ήλεκτρο, που υποδηλώνει ότι το εμπόριο του ηλέκτρου με τη Βόρεια Θάλασσα επεκτεινόταν σε όλες τις σημαντικές μυκηναϊκές θέσεις της Νοτιοδυτικής-Δυτικής Πελοποννήσου.
Τα περισσότερα από τα ευρήματα της Περιστεριάς εκτίθενται και φυλάσσονται στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Χώρας Τριφυλίας, καθώς η Κυπαρισσία που βρίσκεται πιο κοντά δεν διαθέτει αρχαιολογικό μουσείο. Εντούτοις το Αρχαιολογικό Μουσείο της Χώρας χρήζει το συντομότερο δυνατό μιας ανακαίνισης και μιας καλύτερης προβολής και παρουσίασης των εκθεμάτων του, ώστε να γίνεται πιο εύκολα κατανοητό από τους επισκέπτες. Πολλά από τα εκθέματα στέκουν στις παλιές προθήκες χωρίς καμία επεξηγηματική πινακίδα και το πολύ πολύ να αναφέρεται μόνο ο τόπος από τον οποίο προέρχονται, χωρίς έτσι να μπορεί να καταλάβει ο επισκέπτης τι ακριβώς είναι αυτό που βλέπει.
Πρόσβαση - Είσοδος - Γενικά συμπεράσματα.
Η πρόσβαση στον αρχαιολογικό χώρο της Περιστεριάς είναι πολύ εύκολη. Στο δρόμο Καλό Νερό - Κυπαρισσίας υπάρχει διασταύρωση με πινακίδα που κατευθύνει προς τον αρχαιολογικό χώρο. Από τη διασταύρωση ο χώρος απέχει περίπου 4χλμ, αφού περάσετε από το χωριό Ράχες. Ο δρόμος είναι ασφαλτοστρωμένος μέχρι την είσοδο του αρχαιολογικού χώρου αν και θα πρέπει να προσέξετε λίγο καθώς πρόκειται για επαρχιακό - αγροτικό δρόμο και πιθανότατα θα συναντήσετε και αγροτικά μηχανήματα. Μπροστά από τον αρχαιολογικό χώρο υπάρχει υπαίθριος χώρος στάθμευσης.
Ώρες Λειτουργίας:
Δευτέρα : Κλειστό
Τρίτη - Κυριακή: 08:00 - 15:00
Είσοδος: 1 ευρώ
( οι παραπάνω πληροφορίες ίσχυαν για τον Ιανουάριο 2018 αλλά προφανώς και οι αλλαγές θα είναι μικρές)
Η κατάσταση στον αρχαιολογικό χώρο είναι αρκετά καλή αν και σίγουρα χρειάζεται περισσότερη περιποίηση. Σίγουρα εντυπωσιάζει ο θολωτός τάφος 1 ενώ αμέσως μετά εντύπωση προκαλούν οι θολωτοί τάφοι 2 & 3 με τον Κύκλο. Από όλα τα υπόλοιπα οικοδομήματα δεν φαίνεται σχεδόν τίποτα ( είτε έχουν σκεπαστεί από τα χόρτα είτε από χώματα). Λίγα πράγματα μπορεί κάποιος να δει από την Νοτιοανατολική οικία. Πολύ σημαντικό μείον του χώρου αποτελεί η έλλειψη ενημερωτικού - πληροφοριακού υλικού. Δεν υπάρχει, ούτε κάποιο φυλλάδιο στο ταμείο, ούτε κάποιο σχέδιο του χώρου, ώστε ο επισκέπτης να προσανατολιστεί στο χώρο σωστά. Μόνο μια ενημερωτική πινακίδα με λίγα λόγια για την ιστορία του χώρου βρίσκεται στην είσοδό του. Όσο για τον νότιο θολωτό τάφο 1, ούτε κουβέντα να γίνεται, αφού δεν υπάρχει καμία ένδειξη για την ύπαρξη του και τη θέση του. Ας ελπίσουμε πως ο χώρος θα τύχει περαιτέρω μελλοντικής έρευνας και προσοχής, καθώς και της κατάλληλης διαμόρφωσης και προβολής, ώστε να ανταποκρίνεται στο χαρακτηρισμό του ως Μυκήνες της Δυτικής Πελοποννήσου σύμφωνα με τον ανασκαφέα του Σπ. Μαρινάτο.
 |
| Η είσοδος στον αρχαιολογικό χώρο Περιστεριάς |
Πηγές και πληροφορίες:
Η πρόσβαση στον αρχαιολογικό χώρο της Περιστεριάς είναι πολύ εύκολη. Στο δρόμο Καλό Νερό - Κυπαρισσίας υπάρχει διασταύρωση με πινακίδα που κατευθύνει προς τον αρχαιολογικό χώρο. Από τη διασταύρωση ο χώρος απέχει περίπου 4χλμ, αφού περάσετε από το χωριό Ράχες. Ο δρόμος είναι ασφαλτοστρωμένος μέχρι την είσοδο του αρχαιολογικού χώρου αν και θα πρέπει να προσέξετε λίγο καθώς πρόκειται για επαρχιακό - αγροτικό δρόμο και πιθανότατα θα συναντήσετε και αγροτικά μηχανήματα. Μπροστά από τον αρχαιολογικό χώρο υπάρχει υπαίθριος χώρος στάθμευσης.
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου